Geodezyjne zagadnienia terenów zamkniętych PKP.

Pojęcie terenów zamkniętych definiuje Ustawa prawo geodezyjne i kartograficzne w art. 2 ust. 9. ( Dz.U. z 2005r.nr 240, poz.2027 z późniejszymi zmianami ). Definicja ta stanowi że terenami zamkniętymi są tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa, określone przez właściwych ministrów. Prawo geodezyjne stanowi dalej że, dla terenów zamkniętych nie zakłada się mapy zasadniczej, natomiast sporządzane są mapy odrębne. Prace na terenie zamkniętym mogą być wykonywane na zlecenie organów które zdecydowały o zamknięciu terenu lub za ich zgodą.

W wykonaniu delegacji zawartej w prawie geodezyjnym, Minister Transportu i Gospodarki Morskiej decyzją nr 42 z dnia 28.12.2000 r, opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej nr 7 poz. 49, ustalił granice terenów zamkniętych infrastruktury kolejowej. Wykaz stanowiący załącznik do przedmiotowej decyzji zawiera oznaczenie obrębów i działek zgodnie z ewidencją gruntów. Na wskutek zmian w ewidencji gruntów wykaz ten jest sukcesywnie aktualizowany. Obecnie obowiązuje w tej sprawie decyzja nr 45 Ministra Infrastruktury z dnia 17 grudnia 2009r., w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych ( Dziennik Urzędowy Ministerstwa Infrastruktury z 2009r. nr14 poz.51) i w stosunku do niej kolejnymi decyzjami Ministra Infrastruktury wprowadzane są zmiany.
Polskie Koleje Państwowe S.A. jako zarządca tych terenów, prowadzą Kolejowe Ośrodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej. Są one zlokalizowane w ośmiu miastach wojewódzkich gdzie wcześniej miały swoje siedziby Okręgowe Dyrekcje Kolei Państwowych.

W ewidencji gruntów prowadzonej przez starostwa powiatowe, powinny być zamieszczone uwagi informujące że określona działka posiada status terenu zamkniętego, oraz podany adres właściwego zarządcy nieruchomości gruntowej w strukturze PKP S.A. Obecnie czynności zarządcy nieruchomości wykonywane są przez Odziały Gospodarowania Nieruchomościami. Poza obszarami posiadającymi klauzulę niejawności, pozostałe tereny zamknięte powinny być wykazywane zgodnie z przepisami o ewidencji gruntów i budynków. Należy mieć na uwadze, że poza nielicznymi wyjątkami granice gruntów PKP ustalane były w procedurze rozgraniczenia. Spotykamy się jednak z sytuacjami że granice ujawnione w ewidencji gruntów nie są zgodne z dokumentacją rozgraniczeniową. W razie wykrycia takich sytuacji Kolejowe Ośrodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej przekazują odpowiednią dokumentację ośrodkom dokumentacji geodezyjnej prowadzonym przez starostwa powiatowe. W ewidencji gruntów tereny PKP wykazywane są jako jeden kontur użytku "Tk", podczas gdy w rzeczywistości są tam także inne użytki. Nagminne są sytuacje że na mapie zasadniczej oprócz treści ewidencji gruntów i budynków wbrew przepisom prawa geodezyjnego, wykazywane są inne elementy treści mapy, w tym uzbrojenia podziemnego. Sytuacja ta wprowadza w błąd użytkowników mapy. Starostwa powiatowe nie przekazują dokumentacji geodezyjnej terenów zamkniętych nie dotyczącej ewidencji gruntów i budynków. Archiwizując te materiały, starostwa powiatowe przekraczają swoje uprawnienia.

Kolejowe Ośrodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej prowadzą zasób terenów zamkniętych PKP. Skład tego zasobu stanowią mapy szlaków i stacji kolejowych. Mapy szlaków sporządzane były dotychczas w skali 1:1000, a stacji w skali 1:500, jako opracowania analogowe. Obecnie nowe mapy sporządzane są w skali 1:500 jako opracowania numeryczne. Mapy numeryczne opracowuje się wyłącznie na podstawie pomiarów bezpośrednich. Nie stosuje się digitalizacji map analogowych. Wyjątkiem jest uzbrojenie podziemne, którego przebieg ustalono aparaturą elektromagnetyczną. Istotną część zasobu stanowi dokumentacja graniczna. Składają się na nią kopie operatów rozgraniczeniowych oraz innych prac geodezyjno - prawnych, których oryginały zostały przekazane właściwym terytorialnie PODGiK. Ponadto prowadzone są szkice przebiegu granic. W zasobie są prowadzone na bieżąco także profile linii kolejowych.

Podstawą wszystkich prac geodezyjnych jest kolejowa osnowa geodezyjna i pomiarowa. Osnowa pozioma zakładana w dawniejszych latach, gdy obowiązywał podział terenów na kategorie A, B, C i D, stanowiła poligonizacja techniczna odpowiedniej klasy tzn. I, II i III. Na terenach kategorii D też zakładano poligonizację III kl.
Obecnie obowiązują nowe kryteria dotyczące osnów kolejowych. Zgodnie z "Instrukcją o organizacji i wykonywaniu pomiarów w geodezji kolejowej" - D - 19, wprowadzonej Zarządzeniem nr 144 Zarządu PKP z dnia 23.10.2000 r, punktami nawiązania osnowy kolejowej mogą być tylko punkty I i II klasy. Sprzęt użyty do pomiaru musi zapewniać dokładność pomiaru kąta 10 cc, a długości 5 + 5ppm. Wyrównanie dokonywane jest metodą ścisłą w dwóch etapach. W I etapie wyrównanie wewnętrzne (bez nawiązania), a w etapie II wyrównanie z nawiązaniem i oceną stałości punktów nawiązania. Średnie błędy po wyrównaniu nie mogą przekraczać dla kątów 30 cc, a dla długości 0,00005 ˇ D.
Osnowa wysokościowa istniejąca na liniach kolejowych spełnia kryterium średniego błędu w wielkości 5mm /km, przez co w większości została zakwalifikowana do III klasy. Obecnie zakładane osnowy wysokościowe muszą spełniać kryteria dla III klasy.
W coraz większym zakresie następuje stosowanie Kolejowej Osnowy Geodezyjnej (KOG) z pomiarów GPS. Osnowy te często mają współrzędne wyznaczane z dokładnością I kl. Stosowana obecnie stabilizacja nowych punktów w formie słupów obserwacyjnych czyni z niej osnowę wielofunkcyjną. Słupy obserwacyjne pozwalają na automatyczne centrowanie instrumentu. Ponadto , wmontowane są w nich ocynkowane znaki wysokości, posiadające rzędne wyznaczone z dokładnością III klasy.

Udostępnianie kolejowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego reguluje Zarządzenie nr 33 Zarządu PKP z dnia 25.01.2000 r, w sprawie organizacji obsługi geodezyjnej. Przepis ten przyjmuje procedury zgłaszania robót geodezyjnych i kartograficznych oraz przekazywania ich wyników, zgodnie z przepisami prawa geodezyjnego. Kolejowe Ośrodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w odpowiedzi na zgłoszenie roboty podają informacje o materiałach do wykorzystania oraz wytyczne do wykonania prac. Przy przekazywaniu dokumentacji, nie wymaga się podziału na zasoby, bazowy, użytkowy czy przejściowy. Czas zużywany na te procedury przez Kol.ODGiK jest zdecydowanie krótszy niż w ośrodkach prowadzonych przez starostwa.

Legalne wykonywanie prac na terenach zamkniętych PKP, jest możliwe tylko na podstawie zgłoszenia pracy w Kol. ODGiK. Na terenach tych wykonawcy prac geodezyjnych zobowiązani są przestrzegać bez wyjątku procedur BHP. Konieczne też jest zgłoszenie pobytu dyżurnemu ruch, okazując potwierdzony przez Kol.ODGiK egzemplarz zgłoszenia roboty. Mapy dla celów projektowych oprócz standardowej treści, muszą zawierać treść dodatkową, określoną instrukcją D-19. Zwiększoną dokładnością należy wykazać przy pomiarze szczegółów techniczno-kolejowych. Różnica pozioma między miarami kontrolnymi, a miarami otrzymanymi ze współrzędnych dla: długości rozjazdów, szerokości międzytorzy, miar czołowych budowli i odległości słupów trakcyjnych od osi torów nie mogą przekraczać 2 cm. Odchyłka wysokościowa na punktach układu torowego i armatury naziemnej uzbrojenia podziemnego nie może przekroczyć. 1 cm.
Podziały nieruchomości na terenach zamkniętych, wykonywane w trybie ustawy o gospodarce nieruchomościami, mają swoją specyfikę. Przede wszystkim koncepcja podziału opracowywana wewnątrz struktury PKP S.A. Dopiero zgoda Zarządu PKP jest podstawą dalszych prac. Mapa z projektem podziału opracowana być musi na mapie pochodzącej z Kol.ODGiK. Jak wynika z orzecznictwa Samorządowego Kolegium Odwoławczego, nie ma tutaj zastosowania obowiązek przekazywania operatu projektu podziału, do państwowego zasobu geodezyjnego. Dopiero po zatwierdzeniu podziału przez Wójta (Burmistrza, Prezydenta Miasta), zachodzi zmiana w ewidencji gruntów i wynikający z § 13 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 16.07.2001 r, w sprawie zgłaszania prac geodezyjnych, obowiązek zgłoszenia pracy i przekazania dokumentacji geodezyjnej, celem wprowadzenia zmiany w ewidencji gruntów i budynków. Wyniki geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej uzbrojenia podziemnego podlegają wniesieniu na mapy w Kol.ODGiK. Przekazaniu do wspomnianego ośrodka podlega także operat z tych prac. Odbitka z uzupełnionej mapy, z adnotacją Kol.ODGiK jest podstawą do końcowego odbioru technicznego przez służby kolejowe i dopuszczenia do eksploatacji.

Standardy techniczne dla terenów zamkniętych PKP, oprócz instrukcji GUGiK, określa wspomniana wcześniej instrukcja D-19. Reguluje ona i określa wymogi oraz parametry techniczne czynności geodezyjnych. Szczególnie ważne są wymogi dotyczące pomiarów osi torów i przestrzeni między słupami trakcyjnymi. Ponadto określone są znaki umowne szczegółów techniczno - kolejowych.

PKP S.A posiada służby uzgadniające dokumentację projektową. Przedkładane do uzgodnienia projekty, muszą być sporządzone na mapie zarejestrowanej w Kol.ODGiK.

W chwili obecnej trwa restrukturyzacja PKP S.A. i spółek zależnych. Spółki te wyposażane są w majątek, w tym także nieruchomości. Następują zmiany w ewidencji gruntów, gdzie w miejsce PKP S.A. Wchodzą Polskie Linie Kolejowe, PKP Cargo, PKP Energetyka, PKP Telekomunikacja, Przewozy Regionalne, PKP InterCity, itd. Ponadto wyłączane są z terenów zamkniętych zlikwidowane linie kolejowe, oraz grunty zbędne jak drogi publiczne, budynki mieszkalne itp. Wyłączenia z terenów zamkniętych ogłaszane są w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Infrastruktury. Decyzje Ministra Infrastruktury dotyczące zmian działek terenów zamkniętych PKP S.A., Wydziały Geodezji PKP S.A. przekazują do odpowiednich terytorialnie Starostw Powiatowych.

Źródło wiedzy